Nhím chuột thường có hình dạng giống như chuột chù, với mõm dài và đuôi ngắn. Tuy nhiên, chúng lớn hơn nhiều so với chuột chù, dài từ 10 đến 15 cm và nặng từ 40 đến 60 g; trong trường hợp chuột voi đồi, dài từ 26 lên đến 45 cm và nặng từ 1 đến 1,4 kg. Tất cả trừ một loài có năm ngón chân ở mỗi bàn chân, trong một số trường hợp có móng vuốt khỏe để đào bới, và chúng có mắt và tai lớn. Nhím gai sở hữu bộ lông biến đổi thành gai nhọn để tạo thành một lớp bảo vệ trên phần thân trên và sườn, trong khi nguyệt thử chỉ có bộ lông bình thường. Hầu hết các loài có tuyến mùi ở hậu môn, nhưng chúng phát triển tốt hơn nhiều ở các loài nguyệt thử, có thể có mùi rất nồng.[2]

Nhím chuột là loài ăn tạp, với phần lớn chế độ ăn uống của chúng bao gồm côn trùng, giun đất và các động vật không xương sống nhỏ khác. Chúng cũng ăn hạt và trái cây, và đôi khi trứng của chim, cùng với bất kỳ xác thối nào chúng kiếm được. Răng của chúng rất sắc và phù hợp với việc bắt những con mồi không xương sống. Công thức hàm răng cho nhím chuột là: 2 − 3.1.4.3 3.1.2 − 4.3 {\displaystyle {\tfrac {2-3.1.4.3}{3.1.2-4.3}}}

Nhím gai là loài sống về đêm, nhưng nguyệt thử thì ít khi như vậy, và có thể hoạt động vào ban ngày. Nhiều loài sống trong các hang đơn giản, trong khi những loài khác xây tổ tạm thời trên bề mặt đất từ lá và cỏ, hoặc trú ẩn trong các khúc gỗ rỗng hay những nơi ẩn nấp tương tự. Nhím chuột là loài động vật sống đơn độc ngoài mùa sinh sản, con cha không có vai trò gì trong việc nuôi hay chăm sóc con non.[2]

Nhím chuột cái sinh con sau một khoảng thời gian mang thai từ sáu đến bảy tuần. Con non sinh ra mù và trần trụi, nhưng chúng bắt đầu mọc gai trong vòng 36 tiếng sau khi sinh.